Zika virüsü ile ölümcül beyin tümörlerine saldırmak (Okuma süresi: 3 dk)
Beyin tümörleri sandığımızdan daha yaygın. Otopsilerdeki veriler göz önüne alındığında her 100 kişiden 3’ünde beyin tümörü gözleniyor. Bunların çoğu iyi huylu, “meningiom” adı verilen beyin tümörleri.
Kötü huylu beyin tümörleri daha seyrek görülse de, büyük oranda ölümcül olmaları onları tıbbın ve insanlığın büyük kabuslarından biri haline getiriyor. En kötü huylu beyin tümörleri “glioblastom” olarak adlandırılıyor, beyninde glioblastom olduğu tespit edilen bir kişinin ortalama sağ kalımı herhangi bir tedavi uygulanmaması durumunda 3 ay, mevcut en iyi tedavilerle ortalama 14 ay.
Bu en kötü huylu beyin tümörlerinin tedavisinde onyıllardır cerrahi, ışın tedavisi ve kemoterapi gibi farklı tedavi yöntemleri geliştirilmeye çalışılsa da istenen tedavi başarısı bir türlü elde edilemiyor. Tedavideki başarısızlığın önemli nedenlerinden biri beynin yapısından kaynaklanıyor. Beyinde aslında zararlı ve zehirli maddelerin kandan beyne geçişinin önlenmesi için bulunan bir “kan-beyin-bariyeri” var. Bu bariyer sayesinde vücudumuza giren zararlı ve zehirli maddelerin beynin işleyişini kolayca bozması önlenebiliyor.
Ancak konu beyin hastalıklarının kemoterapi ya da benzeri başka ilaç tedavileriyle tedavi edilmesine geldiğinde vücudumuzun bu önemli koruyucusu “kan-beyin-bariyeri” bir sorun teşkil ediyor; verdiğimiz ilaçları “zararlı ve zehirli” olarak görüp beyne geçişlerine izin vermiyor. Bu da beyin hastalıklarını iyileştirmek için kullandığımız ilaçları etkisiz hale getiriyor. Bilim insanları onyıllardır bu bariyeri geçmenin türlü yollarını arıyorlar, şimdi bir başka yol için bir umut ışığı belirdi.
Zika virüsünü eminim çoğunuz duymuş, haberlerde dinlemişsinizdir. Virüs hamile kadınlara bulaştığında anne karnındaki bebeğin gelişmekte olan beyin hücrelerine saldırıyor ve kötü sonuçlara sebep olabiliyor. Yeni doğanların beyinleri olması gerekenden küçük (mikrosefali) kalıyor, doğumdan sonra bilişsel yeteneklerinde önemli sorunlar ortaya çıkarıyor. Hamile kadınların bebeklerinde böylesine büyük tahribatlara yol açan Zika virüsü, bağışıklık sistemi normal durumda olan erişkin insanlarda ise yalnızca grip benzeri şikayetlere yol açıyor: Ateş, yorgunluk, halsizlik gibi.
İngiltere’de Cambridge Üniversitesi‘nden bilim insanları Zika virüsünü kan beyin bariyerini aşmak için bir truva atı gibi kullanabileceklerini ve bu sayede ölümcül beyin tümörleri “gliblastomlar” için yeni bir tedavi yöntemi bulabileceklerini düşünüyorlar. Öncü bilim insanı Dr. Bulstrode Zika virüsünün saldırdığı bebeğin gelişmekte olan beyin hücrelerinin yapısal olarak tümör hücrelerine oldukça benzediğini söylüyor ve “Zika virüsü beyin hücrelerini öldürebiliyorsa onu tümör hücrelerini öldürmeye programlayabiliriz” diyor.
Bu gerçekten ilginç bir düşünce ve aslında bize bilimsel düşüncenin yaratıcılığını gösteren güzel bir örnek. Henüz ortada bununla ilgili yapılmış bir çalışma yok, ancak fikir oldukça ilginç ve uygulanabilir görünüyor. Umarız ki bilim insanları bu yaratıcı düşünceyi gerçeğe dönüştürebilir ve beyin tümörlerinin tedavisinde yeni bir yöntem onları ölümcül bir hastalık olmaktan çıkarır.
***
Anasayfamızdan daha fazla sinirbilim yazısına ulaşabilir, podcast ve videolarımıza erişebilirsiniz.
***
Kaynaklar ve ileri okuma:
Scientists to test Zika virus on brain tumors, Science Daily (Konuya dair Science Daily Makalesi, İngilizce)
Beyin Metastazlarında Kan-Beyin Bariyerinin Moleküler Biyolojisi, Türk Nöroşirurji Dergisi (Kan-Beyin Bariyerine dair genel bilgi)
Görsel
JACK TWO, Zika (Flickr, Creative Commons)
***
