“Üniversite sınavına gireceğiniz gün sıkı bir kahvaltı yapın ve bir bardak kahve için” ya da “bilişsel performansınızı artıran şu meşhur ilaçlardan bir tanesini ağzınıza atın” bitsin. Bu iki seçenek arasındaki fark nedir?
Amfetaminler henüz 1800’lü yılların sonunda kimyasal olarak sentezlendiklerinde farmakoloji alanında kendilerine bir yer edinecekleri biliniyordu. Bu ilaçları kullanan ilk insanların deneyimleri oldukça etkileyici bir şekilde dokümente edilmişti. Bu ilaçlar onları kullananları “daha güçlü” hissettiriyordu, iddiaya göre insanların bir konuya odaklanıp kendilerine verilen görevi bitirmelerine yardımcı oluyorlardı.
Uzun bir zaman geçmeden tüm dünyada popüler oldular. 2. Dünya Savaşı’nda Naziler Alman ordusundaki askerleri amfetaminlerle “güçlendirerek” cepheye sürdü, olimpiyatlarda madalya kovalayan atletler onları doping olarak kullandı, eğlencenin sınırlarını zorlamak isteyenler bu ilaçları daha fazla alkol tüketip daha az yorulmak için tüketti.
Ve modern toplumun her gün daha fazla ve daha fazla performans beklediği öğrenciler, beyaz yakalılar ve sporcular arasında bir amfetamin salgını başladı.
Aslında “dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu” gibi insanın hayatını zorlaştıran bir beyin hastalığını tedavi etmesi için üretilen ilaçlar bugün milyonlarca insan tarafından “bilişsel performansı artırmak ve bedensel yorgunluğu önlemek” için kullanıyor. Ancak bunu yapanların büyük bir çoğunluğu bunu yaparken sağlıklarından ve hayatlarından neleri feda etmek zorunda kalacaklarının farkında değil.
Netflix yapımı “Take Your Pills” belgeseli Adderall, Concerta, Ritalin gibi farklı isimlerle hayatımıza giren bilişsel performans artırıcı ilaçları ve bu ilaçların sağlıklı insanlar tarafından kötüye kullanımının yarattığı sorunları ele alıyor. Belgeselde amfetamin ve metamfetaminlerin beyinde yarattıkları değişiklikler pek çok sinirbilimci tarafından detaylı olarak anlatılıyor.
Görsel açıdan da oldukça keyifli bir deneyim sunan “Take Your Pills” belgeselini sinirbilimle ilgilenen herkese tavsiye ederim.
Netflix Take Your Pills
Anasayfamızdan daha fazla sinirbilim yazısına ulaşabilir, podcast ve videolarımıza erişebilirsiniz.
