Migren dünyada 1 milyardan fazla insanı etkileyen ve hastaların hayat kalitesini önemli ölçüde düşürebilen bir baş ağrısı türü. Şimdiye kadar migren ağrılarını önlemek için aslında bu iş için üretilmemiş ilaçlar deneniyordu ve çok kısıtlı bir başarı sağlanabiliyordu. Amerikan İlaç ve Gıda Dairesi FDA‘in ilk örneğini dün onayladığı yeni bir ilaç grubu migren ataklarının önlenmesi için özel olarak dizayn edilmiş ilk ilaçlar. 
CGRP Reseptör Blokörleri denilen bu yeni grup ilaçla yapılan deneylerde varılan sonuçlara göre, migrene bağlı kronik baş ağrısı çeken hastalarda bu ilaçlar sayesinde aylık baş ağrılı gün sayıları %50 ve üzerinde azaltılabilir.
İlaçlar nasıl çalışıyor?
Şüpheli: CGRP
CRGP (calcitonin gene related peptide) 1980’li yıllardan itibaren migren oluşumunda önemli rol oynadığı anlaşılan bir molekül. Sinir hücreleri arasındaki iletişimde görev alıyor ve özellikle beyinde kan ihtiyacının arttığı bölgelerde damarların genişlemesini (vazodilatasyon) sağlıyor. Ancak CGRP’nin bu damar genişletici özelliği migren hastalarında vücudun anormal bir reaksiyon vermesine sebep olarak baş ağrısını tetikleyebiliyor.
Bu bilginin öğrenilmesinin ardından yapılan çalışmalarda migren hastaları ve migren hastası olmayan sağlıklı bireylerde CGRP’nin vücuttaki seviyeleri ölçüldü ve bu molekülün migren hastalarının vücudunda aşırı miktarda bulunduğu tespit edildi. Üstelik klinik deneylerde dışarıdan CGRP verilen migren hastalarında gerçekten de baş ağrısı tetiklenebiliyordu. Suçlu tespit edilmiş, sıra onu yakalamaya gelmişti.
CGRP’yi köşeye kıstırmak
Bilim insanlarının denediği ilk yol, en basitiydi. Migrene sebep olan CGRP ise “CGRP’yi yakalayıp çalışmasını engelleyen bir molekül gönderelim ve migrenler bitsin” dendi. Mantıklı görünse ve pek çok migren hastasında ise yaradığı gösterilse de bazı hastalarda önemli yan etkiler gözlendiği için bu yöntemden vazgeçildi. CGRP beynin normal düzeninde çalışması için önemli bir molekül ve onu vücutta tamamen etkisiz hale getirmek isteyeceğimiz bir şey değil.
B planına geçildi: CGRP’yi etkisizleştirmek tehlikeli, öyleyse onun beyinde etki etmek için ihtiyaç duyduğu reseptörleri kapatalım ve böylece CGRP normal çalışmasına devam edebilse de onun baş ağrısını tetiklemesini önleyelim! Bu düşünce uygulamaya konuldu ve ilk yöntemden daha iyi çalıştığı ve daha az yan etkiyle tedavide başarılı olduğu görüldü.
Migren nedir ve yeni ilaçlar neden önemli?
Migren dünyada kronik baş ağrısının en önemli sebeplerinden biri. Dünyada her 7 kişinden biri migren hastası. Migren tipi baş ağrıları genellikle başın bir yarısında (sağ ya da sol) başlıyor; tipik bir migren ağrısı atağı en az 2 saat sürerken, bazı durumlarda 3 güne kadar uzayabiliyor. Hastalar baş ağrısının yanında çoğunlukla bulantı, kusma, ışığa ve sese hassasiyet; kimi zaman da geçici görme bozukluklarından şikayetçi oluyor. Hastaların üçte biri migren ağrıları başlamadan önce “aura” adı verilen ve görme alanında ışık çakmaları ile kötü kokular duyma gibi migren atağının geldiğini gösteren bir durum yaşıyorlar. Pek çok hastalık gibi migrende de genetik yatkınlık önemli, ancak tek belirleyici değil. Baş ağrılarının başlaması durumunda genellikle ibuprofen ve parasetamol gibi ağrı kesiciler kullanılıyor. Burada tanıttığımız ilaçların baş ağrısını durdurmak için değil, baş ağrısının tetiklenmesini önlemek için kullanıldıklarını vurgulamak gerek.
Amerikan Tıp Derneği Dergisi JAMA’nın makalesinde de yazıldığı gibi yeni ilaçlar migren tedavisi için çok önemli bir ilerleme, ancak tüm dertleri bitirecek bir mucize değil. Öncelikle ilaçların “gerçek dünyada” ve çok sayıda hasta tarafından denenmesi, etki ve yan etkilerinin daha büyük hasta gruplarında görülmesi gerekiyor.
Öte yandan farmakoloji uzmanlarının maliyetle ilgili endişeleri var: Bu ilaçların biyolojik özelliklerinden gelen ekstra masraflar bulunuyor ve bu maliyetin kimyasal olarak sentezlenen moleküllerin altına inmesi mümkün değil. İlaçların geliştirilmesi temel bilim araştırmalarıyla birlikte 30 yıldan uzun sürdü ve FDA’den onay alan ilk ilacın (etken maddesi erenumab, ticari ismi Aimovig) yıllık maliyeti 6900 dolar. ABD ve AB’deki sağlık sigortaları (ve elbette Türkiye’de SGK) için bu maliyet çok yüksek. Ancak iyi bir haber de var: FDA’den onay alması beklenen 3 benzer ilaç daha var, bu ilaçların da piyasaya girmesiyle fiyat konusunda rekabetin artması ve ilaçların hastalara maliyetinin kısmen düşmesi mümkün.
Onay alması beklenen dört ilaçtan üçü ayda bir kez vurulacak enjeksiyonken biri üç ayda bir doktora giderek damardan alabileceğiniz bir serum. Her gün alınmak zorunda olmamaları özellikle yaşlı hastaların tedavisinde önemli bir avantaj.
Migren pek çoğumuzun yaşam kalitesini etkileyen ciddi bir rahatsızlık ve bu alanda yaşanan olumlu gelişmeler oldukça sevindirici.
Sinirbilimin her alanıyla ilgili ilginç gelişmeleri NöroBlog’da aktarmaya devam edeceğiz, takipte kalın!
Güncelleme (20 Eylül 2018): FDA 17 Eylül 2018’de ikinci CGRP antagonistini onayladı. Fremanezumab (Ajovy) isimli ilaç aylık (225 mg) ve 3 aylık (675 mg) olmak üzere iki farklı formda piyasaya çıktı. Önümüzdeki dönemde migrenden korunmak için başka ilaçların da piyasaya çıkması bekleniyor.
Güncelleme (29 Eylül 2018): FDA 28 Eylül 2018’de bu yeni ilaçların üçüncüsünü de onayladı. Galcanezumab (Emgality) ismiyle piyasaya sürülecek ilaç, ayda bir vurulacak enjeksiyon halinde geliyor ve 120 mg etken madde içeriyor.
Kaynaklar ve ileri okuma:
JAMA Monoclonal Antibodies for Migraine Prevention
Science FDA just approved the first drug to prevent migraines
NY Times F.D.A. Approves First Drug Designed to Prevent Migraines
Görsel Science Mag
Makale Medscape Neurology (Fremanezumab)
Makale Medscape Neurology (Galcanezumab)
Anasayfamızdan daha fazla sinirbilim yazısına ulaşabilir, podcast ve videolarımıza erişebilirsiniz.
