Çocukların doğruyu söylemesi gerektiği “Ebeveynlik 101” dersinin bir öğretisidir. Ancak Toronto Üniversitesi’nden Kang Lee’nin başyazarlığını yaptığı yakın geçmişten bir çalışma yalan söylemeyi öğrenmenin bilişsel faydalar sunabileceğini öne sürüyor.
“Ebeveynler, öğretmenler ve toplum olarak bir çocuk yalan söylediğinde daima berbat sonuçları olacağından endişeliyizdir” diyor Lee. “Ancak görünen o ki yalan söylemeyi daha erken öğrenen çocuklar ile sonradan öğrenen çocuklar arasında büyük bir fark var. Daha erken yalan söyleyen çocuklar, daha iyi bilişsel becerilere sahip olmaya eğilimli.”
Lee, Ontario Enstitüsü’nde psikoloji profesörü. O ve Çin, ABD ve Singapur’daki meslektaşları bu iddialarını, 42 okul öncesi dönemdeki çocuğa sakla-bul oyunu oynamayı öğrettikleri bir deneye dayandırıyorlar.
Deneyde, ortalama 40 aylık olan ve daha önce yalan söyleme yeteneği bulunmadığı bilinen eş sayıda erkek ve kız çocuk iki gruba ayrıldılar. Dört gün boyunca bir ellerinde patlamış mısır benzeri bir ödülü bir erişkinden sakladıkları bir oyun oynadılar. Yetişkin, çocuğun ima ettiği eli seçmek zorundaydı.
Eğer çocuk erişkini başarıyla kandırabilirse, ödülü kendisine saklayabiliyordu. Deney grubundaki çocuklar oyunu kazanmak için nasıl yalan söylemeleri gerektiğini öğrenirken kontrol grubundaki çocuklar öğrenmediler.
İş yürütme fonksiyonu, kendini kontrol mekanizması ve “zihin kuramı” (theory of mind, yani başka kişilerin niyet ve inançlarını anlama kapasitesi) yeteneklerini ölçen standart testlerde aldatmayı öğrenen çocuklar, öğrenmeyen kontrol grubunu geride bıraktı.
“Birkaç günlük yönergelerle küçük çocuklar kandırmayı hızla öğrendi ve bundan derhal bilişsel fayda sağladılar” diyor Experimental Child Psychology dergisine yazan araştırmacılar.
“Daha genel olarak bu bulgular, negatif görünümlü sosyal davranışların bile bu davranışlarla bir hedefi kovalarken, problem çözerken, zihinsel durum takibinde ve perspektif kazanımı söz konusu olduğunda bilişsel faydalar sunabileceği fikrini destekliyor.”
Lee yirmi yılı aşkın süredir çocukların neden ve nasıl yalan söylediklerini çalışıyor, fakat o ve eş-yazarları bu makalenin “kandırmayı öğrenmenin küçük çocuklarda bilişsel yetileri geliştirdiğinin ilk kanıtı” olduğunu söylüyor.
Bu durum ebeveynlerin alışılagelmiş anlayışı bir kenara atıp gerçekten çocuklarına yalan söylemeyi öğretmeleri gerektiği anlamına mı geliyor?
Pek değil.
“Bunun iyi bir fikir olacağını düşünmüyorum” diyor Lee, “ancak onların bu tarz aldatmacalı oyunlar oynamalarına izin vermek kötü bir fikir değil.”
Lee daha önce bazı çocukların iki yaş kadar erken dönemlerde bile ufak tefek yalanlar söyleme yetisine sahip oldukları bulunmuştu.
“Yalan söylemek büyümenin doğal bir parçası” diyor Lee, “ve kandırmayı erken öğrenmek iyi bir şey olabilir. Yalan söylemek için gerekli olan iki beceriye baktığınızda (kendini kontrol ve zihin kuramı) bunların insanların toplumda hayatta kalabilmesi için gerekli olan temel beceriler olduğunu görürsünüz.”
Çeviren: Eris İnal
Yazı ilk olarak 31 Ağustos 2018 tarihinde Neuroscience News internet sitesinde yayınlanmış ve NöroBlog ekibi tarafından kısaltılarak Türkçeleştirilmiştir.
Kaynaklar ve ileri okuma:
Haber Neuroscience News
Orijinal Makale Experimental Child Psychology
Kapak Görseli Freepik.com
Anasayfamızdan daha fazla sinirbilim yazısına ulaşabilir, podcast ve videolarımıza erişebilirsiniz.
