1960’lı yılların ortalarında Massachusetts Institute of Technology’den (MIT) Joseph Weizenbaum bir bilgisayar programı geliştirdi: Doctor Eliza. Bu program dili analiz ediyor ve duruma uygun olarak size cevap veriyordu. Dr. Eliza’nın farkı, verdiği cevapların Carl Rogers’ın vereceği türden cevaplar olmasıydı. Program, bu yönüyle terapi uygulayan android bir psikoterapist rolünü oynuyordu.
Ancak Eliza’nın ortaya çıkışından kısa bir süre sonra Weizenbaum bir şeylerin yolunda gitmediğini fark etti. Programla iletişim kuran bazı insanlar “terapistin” bir bilgisayar programı olduğunu bilseler de Eliza’ya insanmış gibi yönelmeye başladılar.
Günümüzde yapay zekanın geldiği noktayı ve tabiki ‘Dünyanın En İnsansı Robotu’ Sophia’nın vatandaşlık almış olması gibi garip olayları göz önüne aldığımızda bu hikaye size pek de ilginç gelmemiş olabilir. Ancak Dr. Eliza bugün hala aklın bedensiz var olup olamayacağıyla ilgili tartışmalar açısından önemini koruyor.
Dr. Eliza, bedene sahip olmayan bir beyin mi yoksa onu son dönemlerde telefonlarımızı betimlediğimiz gibi ‘akıllı’ olarak mı betimlemeliyiz? Tanımlamada yaşadığımız bu karmaşayı, beyin ve aklın yüzyıllardır birbirine harmanlanmasına ve hatta birbirininin yerine kullanılmasına borçlu olduğumuzu siz de fark etmişsinizdir. İşte tam da bu sorunu ve buna benzer başka sorunları açığa kavuşturacak bir kitap önerim var size:
Akıl [Kullanım Kılavuzu]
Akıl, aslında “Kullanım Kılavuzu” serisinin beş kitabından biri. Serinin bu kitabını bir zamanlar Amerikan Nöropsikiyatri Derneği’nin başkanı olan Richard M. Restak yazmış. Restak, nöroloji ve nöropsikiyatri alanında halen serbest hekimlik yapmasının yanısıra The Naked Brain, Think Smart ve Mozart’s Brain and the Fighter Pilot gibi birçok New York Times Bestseller kitabın da yazarı.
Kitap girişinde sizi, ‘akıl nedir ve beyin ile akıl aynı şey midir?’ gibi felsefik sorularla karşılasa da insan beyninin yapısı ve gelişimi benzeri daha somut konularla ilerliyor. Yazar, kitabın daha anlaşılır ve her kesimden okuyucuya hitap eden bir yapıya sahip olması için bilinç, beyindeki ‘ben’ algısı ve rüyaların olası anlamları gibi daha soyut konuları en yalın biçimde anlatıyor. İlginç konuları ele almasının dışında, kitabın güzel yanlarından biri de bölümler arası referanslarla size kitap içinde hareket sağlıyor oluşu.
“Akıl [Kullanım Kılavuzu]” satın aldığınıza ve okuduğunuza pişman olmayacağınız kitaplardan. Hatta popüler bilim okumayı seven arkadaşlarınız varsa hediye edebileceğiniz, sizden bir kitap tavsiyesi isteniyorsa gönül rahatlığıyla önerebileceğiniz bir başlangıç kitabı. Başlangıç kitabı olarak tanımlamamın sebebi kitabın gündelik hayatta beyin ve akıl ile ilgili pek de kafa yormadığımız temel sorulara yalın cevaplar veriyor olması.
Kitaptaki başlıklara göz attığımızda; `bilinçli olmak ne anlama gelir, beyin hiçbir şey yapmıyorken ne yapar` gibi merak uyandıran konularla karşılaşıyoruz. Benim kitaptaki favori bölümüm ise ‘özgür irade bir yanılsama mıdır?’
Uzun bir süre okunacaklar listemde beklemiş olmasına üzüldüğüm, Aylak Kitap’tan çıkmış olan Akıl [Kullanım Kılavuzu] sinirbilime ilgi duyuyor ve bu alana dair okumalarınıza akıcı bir kitapla başlamak istiyorsanız, ideal bir tercih olacaktır.
Tüm Nöroblog okurlarına tavsiye ederim.
Künye:
Akıl [Kullanım Kılavuzu] (2016)
Özgün İsim: Mind (2012)
Yayınevi: Aylak Kitap
Çevirmen: Ebru Kılıç
Yayına Hazırlayan: G. Mine Olgun
Sayfa Sayısı: 218
Anasayfamızdan daha fazla sinirbilim yazısına ulaşabilir, podcast ve videolarımıza erişebilirsiniz.
