Beyin-bilgisayar arayüzleri çağımızın en ilginç nöroteknoloji konseptlerinden biri haline geldi. Yakın bir gelecekte bilgisayar-beyin etkileşimleri ile yeni imkanlara ve bazı hastalıklar için yeni tedavi yöntemlerine kavuşacağız gibi görünüyor.
NeuraLink Nedir?
Tüm dünyada sayıları 30’a yakın nöroteknoloji şirketleri (1), insan beyni ve bilgisayar etkileşimine yönelik çalışmaları ile bu yöndeki rekabeti oldukça hızlandırmış durumda. Elon Musk’ın 2016 yılında kurduğu NeuraLink de bu şirketler arasında belki de en çok bilineni. Şirket tüm bu bilinirliğine rağmen halka açıklandığı 2017 tarihinden beri hiçbir açıklama yapmadan yoluna devam etmekteydi. Ancak NeuraLink bu sessizliğini 16 Temmuz’da yayınladığı bir white paper* ile bozdu. Genel olarak şirketin iki sene içerisinde gerçekleştirdiği çalışmaları özetleyen bu rapor ile şirket adından yeniden söz ettirmeye başladı.
NeuraLink ne yapmayı hedefliyor?
NeuraLink ilk aşamada felçli insanlar ve Parkinson benzeri hastalıkların yaratmış olduğu sorunlara çözüm bulmak için kurulmuş olsa da, Elon Musk şirketin asıl amacının daha farklı olduğunu vurguluyor. Musk, ilerde sağlanacak gelişmelerle yapay zeka teknolojisinin insanlık için bir felakete dönüşebileceğini düşündüğünden (2), insanların zihinsel kapasitesini geliştirebilecek teknolojilere ihtiyaç duyulacağı kanısında. Kısacası NeuraLink esas olarak bir nevi insanüstü zihinsel kapasiteye ulaşma amacıyla çalışıyor (3).
NeuraLink insanlığı zihinsel kapasitesinin üstüne taşıma planlarının hangi aşamasında?
Şirket şu anda beyin-makine arayüzü (Brain-Machine Interface ya da k BMI) adı verilen beyin implantlarına öncelik vermiş durumda. Bu cihazlar beyinde elektrik sinyali ile uyarılacak alanlara yerleştirilen elektrotlardan oluşmakta. Arayüze gönderilecek ya da ara yüzden gelecek sinyaller ise, özel yazılımlar sayesinde bilgisayarlar yardımıyla kontrol ediliyorlar.
Özetle NeuraLink, insan ve bilgisayar arasında etkileşimi sağlayacak yapıları tasarlamak ile meşgul. Tabii şirketin son dönemlerde yeniden ses getirmesi sadece futuristik hedefleri ve sansasyonel patronları sayesinde gerçekleşmedi.
NeuraLink Neden Bu Kadar Heyecan Yarattı?
Yayınladıkları rapora göre şirket, mevcut teknolojinin ilerisinde yeni nöroteknolojiler gerçekleştirmiş durumda.
Bunlardan belki de en önemlisi beyine yerleştirilecek elektrotların sayısının etkileyici düzeyde arttırılması. NeuraLink, günümüzde kullanılan arayüz elektrotlarının sayısından 1000 kat fazla elektrot sayısına ulaşmış durumda. Bu, bir bakıma beyinde ulaşılmak istenen nöron sayısının da aynı ölçüde artacağı anlamına geliyor. Dahası şirket, elektrotların yer aldığı sondaların (probe’larım) tasarımında da, ince-film görünümüne sahip materyal tercihinde bulunmuş. İnce-film probelar, çoğunlukla tercih edilen silikon probelara göre daha gelişmiş biyo-uyum süreci sağlayabiliyorlar. Yani kullanılan materyal ile dokunun uyum süreci kolaylaşıyor ve komplikasyon riski de azalıyor.
Şirketin kullandığı diğer bir yenilik ise, elektrotların beyine yerleştirilmesinde kullanılan “dikiş makinesi” teknolojisi. Bu teknoloji ile elektrotların beyine yerleştirilmesi esnasında olması muhtemel doku hasarı en aza indiriliyor. Elektrotlar robotik bir kol yardımıyla, iğnenin ipliği kumaşa işlemesi gibi beynin ilgili bölgelerine kadar iletebiliyor. Aslına bakılırsa bu tam olarak NeuraLink’in geliştirdiği bir teknoloji değil, DARPA (ABD Savunma Bakanlığı İleri Araştırma Projeleri Ajansı) ve UCSF (Kaliforniya Üniversitesi, San Francisco) işbirliği ile geliştirildi (4). NeuraLink ise geliştirilen bu yöntemi daha kullanışlı bir hale getirerek kullanıyor.
NeuraLink’in Yarattığı Nöroteknoloji Farelerde ve Maymunlarda Deneniyor
NeuraLink’in yeni beyin-makine arayüzleri şu anda farelerde aktif olarak denenmekte ve söylendiğine göre oldukça verimli çalışıyor. Bunun yanı sıra Elon Musk yaptığı açıklamada, geliştirdikleri beyin-makine arayüzünün maymunlarda da denendiğini ve bir maymunun, beyni ile bilgisayarı kontrol edebildiğini açıkladı (5). İnsanlı deneylere ise 2020 yılında geçilmesi bekleniyor.
NeuraLink ve Nöroetik
Bu olağanüstü gelişmeleri takiben yeni sorular da gündeme gelmeye başladı. Yapılan araştırmaların iyi niyet boyutu su götürmez bir gerçek, ancak bu cihazların kötü niyetli kullanımını sınırlandırabilecek herhangi bir yasal düzenleme mevcut değil. Dahası bu cihazların teknik kapasitelerinin gelişmesi, bazı önemli yan etkileri de beraberinde getirmekte. Örneğin elektrot sayısının ciddi şekilde arttırılmasının yaratabileceği sıkıntılardan hiç bahsedilmiyor. Ayrıca kullanıcıların güvenliği ile ilgili sorular da hızla artmakta. 2018 yılında Slovenya’da yaşayan bir kadının derin beyin uyarımı implantı, yakınlarında gerçekleşen fırtınadaki şimşeklerden etkilenerek kullanılamaz hale geldi (6). Bundan daha kötü muhtemel senaryolar sürekli konuşulmakta.
Beyin implantları ve nöroteknoloji alanında yaşanan yeni gelişmeler bu cihazların güvenliğiyle ilgili çeşitli kuşkuların doğmasına da yol açıyor. Nöroetik tartışmalar ise şimdilik teknolojik gelişmenin gölgesine itilerek göz ardı ediliyor.
*White Paper: Kurumların kullanıcılarına ya da kamuoyuna, çalışmalarına yönelik bilgilendirme amaçlı hazırladıkları raporlara verilen genel ad.
Yazan: Necib Mahmuz (@dr_necib)
Düzenleyen: Onur Arpat
NöroBlog’u Patreon üzerinden desteklemek için: patreon.com/NoroBlog
Kaynaklar ve ileri okuma:
(1) https://www.nanalyze.com/2017/10/29-neurotech-companies-interfacing-brain/
(2) https://www.cnbc.com/2018/03/13/elon-musk-at-sxsw-a-i-is-more-dangerous-than-nuclear-weapons.html
(3) https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-49015032
(4) https://twitter.com/DARPA/status/1151594684453703681
(5) https://www.theguardian.com/technology/2019/jul/17/elon-musk-neuralink-brain-implants-mind-reading-artificial-intelligence
(6) https://www.nytimes.com/2018/05/03/health/lightning-brain-implants.html
Trends in Neurosciences Brain-Machine Interfaces Past, present and future
NeuraLink White paper
Anasayfamızdan daha fazla sinirbilim yazısına ulaşabilir, podcast ve videolarımıza erişebilirsiniz.
