Egzersiz yapmanın sağlıklı bir vücudun yanı sıra sağlıklı bir zihne sahip olmak için de gerekli olduğu artık bilinen bir gerçek. Birçok çalışma spor yapan insanların stresle daha iyi baş edebildiğini, depresyon gibi psikolojik hastalıklara yakalanma risklerinin daha az olduğunu ve hatta daha güçlü bir hafızaya sahip olduklarını gösteriyor.
Otizmin belirtileri arasında sosyal iletişimde zorluk, göz temasından kaçınma ve tekrarlayan hareketlerde bulunma örnek gösterilebilir. Otizmin nedeni olarak ise beyindeki nöronlar arası bağlantıların (sinapsların) nörotipik bireylere göre sayıca daha fazla olması ve aktive/inhibe olan sinapsların oranının bozulmuş olması olabileceği düşünülüyor.
Egzersiz otizm semptomlarına iyi gelebilir mi?
Tokyo Üniversitesi’nden bir grup araştırmacı bu bilgilerden yola çıkarak fiziksel egzersizin otizm belirtileri gösteren farelerde sinaptik bağlantıları nasıl etkilediğini ve davranışsal belirtilerde herhangi bir iyileşme görülüp görülmediğini araştırdı. Ekip yeni bir fareyle iletişim kurmama ve sürekli olarak kendilerini yalama gibi otizm belirtileri gösteren fareleri, her kafeste 3-4 fare olacak şekilde yerleştirdi. Kafeslerin köşesine ise farelerin istedikleri zaman ulaşabilecekleri dönen tekerler koyup 30 gün boyunca kendi hallerine bıraktılar.
Sonuçları geçtiğimiz haziran ayında Cell Reports’da yayınlanan çalışmaya göre, bir ay boyunca istedikleri zaman egzersiz yapan fareler kontrol grubuna kıyasla davranışsal gelişme gösterdiler. Yeni farelerle etkileşime geçme istekleri artarken, kendilerini yalamak için harcadıkları zaman önemli ölçüde azaldı. Yani otizmin bazı davranışsal özelliklerinin egzersizle azaltabileceği gösterilmiş oldu.
Egzersiz yapan farelerin beyninde bir farklılık var mıydı?
Bu soruyu yanıtlayabilmek için araştırmacılar hipokampüsün dentat girus denilen bölgesine odaklandılar çünkü fiziksel egzersizin bu bölgedeki nöronları aktive ettiği ve otizmin ana belirtilerinden biri olan sosyalliği etkilediği biliniyordu. Bu bölgedeki nöronlar arası sinaptik bağlantı yoğunluğuna baktıklarında egzersiz yapan farelerde kontrol grubuna kıyasla sinaptik yoğunluğun azaldığını gördüler. Bu azalmanın nedeninin iki nöron arasındaki bağın kopması demek olan ve normal beyin gelişimimiz için oldukça gerekli sinaptik budama olduğunu düşündüler.
Bu yüzden bir sonraki adım olarak beyindeki bağlantıların iyileştirilmesi için, gerekli olmayan sinaptik bağlantıları yiyen, yani sinaptik budamadan sorumlu mikroglia hücrelerini incelediler. Egzersiz yapan farelerde kontrol grubuna göre daha fazla sinaptik bağlantının mikroglia hücreleri tarafından işgal edildiğini gözlemlediler. Araştırmacılar bunun nedeninin egzersin güçlü ve güçsüz bağlantılar arasındaki zıtlığı artırması olduğunu düşünüyorlar. Böylelikle zayıf olanların mikroglia hücreleri tarafından kolayca fark edilip yok ediliyordu. Bunu test ettiklerinde ise denta girus bölgesindeki nöronlar arasındaki uyarılmanın artmasının mikroglia hücrelerinin bölgedeki aktivitesini arttırdığını görmüşler.
Sonuç olarak, fiziksel egzersiz hipokampüsteki nöronların aktivitesini artırarak mikroglia hücrelerinin zayıf bağlantıları bulmasına ve yok etmesine yardımcı oluyor. Bu sayede de otizme sebep olduğu düşünülen bu fazla sayıda bağlantı budanarak azalıyor ve davranışsal belirtilerde iyileşme görülüyor.
Makalenin yazarlarından Koyama’ya göre çalışmanın en önemli noktalarından biri farelerin egzersiz yapmaya zorlanmamış olmaları. Koyama “Çocuklar ilgilendikleri herhangi bir fiziksel aktiviteye teşvik edilmeliler, ancak farklı aktivitelerin otizmli çocukların beyinlerini nasıl etkileyeceğini henüz bilmiyoruz” diyor.
Çalışmanın sonuçlarının insanlarda da aynı etkiyi gösterip göstermeyeceği henüz belirsiz. Ancak bilim insanları egzersizin otizmli bireyler üzerine etkisini denemek için çalışmaya başladı bile. Sonuçları NöroBlog’da aktaracağız.
Yazan: Kübra Çelikbaş
Düzenleyen: Meriç Öztürk
Not: Otizm tek bir durum değil, bir spektrumdur. Bilimsel literatürde “Otizm Spektrum Bozukluğu” olarak geçen durumu pratik sebeplerden ötürü yazımızda “otizm” olarak kısaltmış bulunmaktayız.
NöroBlog’u Patreon üzerinden desteklemek için: patreon.com/NoroBlog
Kaynaklar ve İleri Okuma:
Makale Exercise Reverses Behavioral and Synaptic Abnormalities after Maternal Inflammation
Haber Exercise fine-tunes brain’s connections, eases autism spectrum disorder in mouse model
Anasayfamızdan daha fazla sinirbilim yazısına ulaşabilir, podcast ve videolarımıza erişebilirsiniz.
